Wenke vir aspirantskrywers

Aspirantskrywers wil dikwels by my weet hoe ’n mens te werk moet gaan om jou boek gepubliseer te kry. Gaan dit my geld kos? Hoe werk ’n uitgewery? Hoe moet ’n manuskrip lyk? Hopelik help hierdie inligting jou as jy ’n aspirantskrywer is wat wonder hoe om jou storie gepubliseer te kry. Dit is 'n samevatting van (heel basiese) wenke wat ek oor die jare vir artikels en skryfskole uiteengesit het.

 

Wat doen ’n uitgewery?

’n Uitgewery is ’n onderneming wat wins maak deur boeke te publiseer. Skrywers lê ’n manuskrip aan ’n uitgewery voor met die oog op publikasie. Manuskripte word gekeur, en indien dit vir publikasie aanvaar word, is ’n uitgewer daarvoor verantwoordelik om die manuskrip saam met die skrywer te ontwikkel, dit te laat proeflees en taalversorg, die boek te laat uitlê en ’n kunstenaar aan te stel om die omslag te ontwerp en illustrasies te maak, indien van toepassing, en die boek te laat druk. (’n Uitgewery is nie ’n drukkery nie – gewoonlik het hulle kontrakte met drukkerye, waar boeke gedruk en gebind word.) Die uitgewery is ook verantwoordelik vir die bemarking en verspreiding van die boek. By ’n hoofstroomuitgewery hoef skrywers glad nie te betaal vir die publikasie en bemarking van hul boeke nie. Outeursgeld, ’n persentasie van die prys van elke boek wat verkoop word, word gewoonlik per kontrak jaarliks of halfjaarliks aan skrywers betaal.

            My raad aan skrywers is om baie, baie versigtig te wees vir enige uitgewery wat jou geld vra om jou boek te publiseer. Tensy jy natuurlik regtig belang stel in selfpublikasie en bereid is om self vir alles te betaal en die bemarking en verspreiding van jou boek self te behartig.  

 

Wenke aan skrywers

* Lees soveel moontlik, veral in die taal en genre waarin jy graag wil skryf. Dit help jou om ’n beeld te vorm van die mark waarin jy werk – en boonop is goeie lesers gewoonlik beter skrywers.

* Moenie oorhaastig wees om te publiseer nie. Maak seker jy stuur slegs jou heel beste skryfpogings vir ’n uitgewery.

* Kweek hare op jou tande. Min skrywers se eerste skryfpogings word gepubliseer. Publikasie is ’n lang en moeilike proses, en sukses kom selde oornag. Moenie ontmoedig word deur kritiek en afkeurbriewe nie.

* Skryf die soort stories waarin jy self belang stel. As jy glad nie van liefdesverhale hou nie, moenie in hierdie genre probeer skryf omdat jy dink dis ’n geldkoei nie! Lesers (en uitgewers) word nie maklik geflous deur ’n onoortuigende poging nie.

 

Oor manuskripvoorleggings:

* Kry vooraf agtergrondinligting oor die uitgewery waarheen jy jou manuskrip wil stuur. Die meeste gevestigde uitgewerye het webtuistes. Jy kan gewoonlik daar vasstel watter soort boeke hulle uitgee en kontakbesonderhede vir voorleggings kry. Jy kan kosbare tyd mors deur byvoorbeeld ’n kinderboekmanuskrip te stuur aan ’n uitgewery wat nie kinderboeke publiseer nie.

* Stuur getikte manuskripte, indien enigsins moontlik. Die meeste uitgewerye sal nie handgeskrewe manuskripte oorweeg nie.

* Die meeste uitgewerye aanvaar nie e-posvoorleggings nie. Stuur jou manuskrip per gewone pos.

* Stuur slegs jou heel beste poging vir ’n uitgewer. Jou eerste of tweede herskryfpoging is gewoonlik nog onafgerond. ’n Manuskrip wat oorhaastig voorgelê word, kan jou kans op publikasie benadeel.

* Moet NOOIT ’n manuskrip gelyktydig aan meer as een uitgewery voorlê nie.

* Maak jou manuskrip so netjies as moontlik, wat tikwerk sowel as taalversorging betref. Slordige manuskripte en swak taalversorging sal nie publikasie verhoed nie (nes netjiese manuskripte en goeie taalversorging nooit publikasie sal verseker nie!), maar dit skep ’n swak indruk en bemoeilik die uitgewer se taak. Hou in gedagte dat jou manuskrip een van honderde is wat elke maand op die meeste uitgewers se lessenaars beland.

* Sluit ’n dekbrief by jou manuskrip in. Dit moet jou kontakbesonderhede, die titel van jou manuskrip, die teikenmark wat jy in gedagte het, en ’n kort publikasie-agtergrond, indien jy reeds gepubliseer het, bevat.

* Moenie jou enigste kopie van die manuskrip of oorspronklike illustrasies stuur nie. Dit kan in die pos wegraak of beskadig word. Uitgewerye aanvaar nie aanspreeklikheid vir verlore of beskadigde materiaal nie.

* Kinderboekskrywers hoef nie self illustrasies te voorsien nie. Die uitgewery sal self ’n professionele illustreerder aanwys en betaal indien jou manuskrip aanvaar word.

* Die meeste uitgewers verkies ’n manuskrip wat op wit A4-papier getik is, in dubbelspasiëring, in ’n maklik leesbare lettertipe (12 pt Times New Roman werk goed), net aan een kant van die bladsy, en met kantruimtes (margins) wat breed genoeg is om aantekeninge te maak (sowat 1,5 tot 2 cm weerskante is voldoende).

* Dit is nie nodig om jou manuskrip te bind nie. Nommer net die bladsye, ingeval dit deurmekaar raak.

* Die meeste uitgewerye sal weldra ’n briefie, e-pos of poskaart stuur om ontvangs van jou manuskrip te erken. Hierin word gewoonlik ook gemeld hoe lank die keuringsproses kan duur. As jy ná ’n redelike tyd nie erkenning van ontvangs kry nie, kan jy skakel om te verneem of jou manuskrip wel ontvang is.

* Skakel gerus en doen navraag indien jy ná die gemelde keuringstydperk nog geen reaksie gekry het nie.

* Nie alle uitgewerye is bereid om manuskripte terug te pos nie. ’n Selfgeadresseerde koevert met die korrekte seëls daarop kan in sommige gevalle die kans verhoog dat jou manuskrip teruggepos word. 

* Nie alle uitgewers is bereid om die redes vir afkeuring van ’n manuskrip te verskaf nie. Moenie toegee aan die versoeking om in ’n woordewisseling met ’n uitgewer betrokke te raak of redes te eis waarom jou manuskrip afgekeur is nie. Beskou dit as ’n guns dat iemand wel jou manuskrip gelees en kosbare tyd daaraan bestee het. ’n Telefoonoproep of e-pos gaan beslis nie ’n uitgewer oortuig om jou afgekeurde manuskrip uit te gee nie!

* Indien ’n uitgewery jou manuskrip afkeur, staan dit jou vry om dit aan ’n ander uitgewery voor te lê of dit vir skryfwedstryde in te skryf.

10 Tips for buying children's books

1. Give your child the opportunity to choose which books you buy. Children – just like adults – prefer different kinds of books, even from a very young age. Take your kids along to the book shop and let them browse through the  section with books suited for their age group.

2. Get into the habit of reading books your children liked (you may actually re-discover the joy of children’s books yourself!) and discuss books together. This way you’ll get to know your child’s reading preferences.

3. Don’t be a literary snob. It’s normal for kids to fixate for a while on popular series books such as Mary-Kate and Ashley, Harry Potter or Goosebumps. Indulge them – and be grateful for the fact that they are spending time with a book instead of the Xbox!

4. Know your child’s reading abilities. Some children’s books give an indication as to which age group they are intended for. However, your child’s reading ability might well be better or less developed. Take into consideration the amount and difficulty level of the text and the length of the story. Nowadays, many “high-interest, low-content” books are produced for children who struggle with reading.

5. Don’t fixate on fiction. Many parents are frustrated because they keep buying their kids story books which they never read. Non-fiction might be the answer. A book about animals, machines, horses – whatever your child’s special interest – could be the key to getting him/her hooked on books.

6. Baby books should be made from sturdy material and should preferably be easy to clean. Look for books with bright, simple illustrations or photographs, and interactive elements such as puzzles, squeakers and touch-and-feel parts.

7. Get clued-up on children’s fiction. Read children’s book reviews in your newspaper or online.

8. Teenagers are fussy readers. Just because a book’s cover declares that it’s “teenage fiction” doesn’t necessarily mean your teenager will devour it. Consider buying a book voucher instead.

9. Ask the children’s book assistant for help. Every good book shop should have an assistant who knows his/her stuff when it comes to children’s books. Ask for advice if you feel clueless.

10. Know your kid’s favourite authors and illustrators. So, you’re hooked on Grisham, Cornwell or Picoult – why shouldn’t your children have their own favourite writers or illustrators? Look out for new publications from well-loved authors.

Jong aspirantskrywers

As skrywer en uitgewer kry ek baie navrae van mense wat by my wil weet: Hoe gemaak met ’n kind wat skryftalent het?

            Ek het self op ’n relatief jong ouderdom al begin skryf (en publiseer), en ek moet sê, my eerlike antwoord is: Laat hom/haar met rus.

            Verstaan my goed, ek dink dis fantasties as ouers hul kinders aanmoedig om hul skryftalent te ontgin, maar te veel ma’s en pa’s wakker myns insiens op ’n te jong ouderdom onrealistiese skryfdrome by hul kind aan, veral met betrekking tot publikasie. Die realiteit is dat die uitgewersbedryf ’n uiters mededingende wêreld is. Hoekom jou kind op ’n jong ouderdom (ek praat hier selfs van laerskoolkinders) reeds blootstel aan die teleurstelling van ’n formele afkeurbrief (hoe simptiek die keurder ook al is)?

             Ek verstaan ouers se dilemma. As jou kind van kleins af ’n talent vir musiek of ballet of kuns of ’n bepaalde sportsoort het, kan jy eenvoudig vir lesse betaal om sy/haar talent te slyp. Met skryf is dit nie so maklik nie. Uit die aard van wat skrywers doen, is dit ’n eensame beroep, en veral aanvanklik is sy/haar skryfwerk geneig om vir ’n aspirantskrywer ’n intens private en persoonlike saak te wees. Dit beteken jou kind moet op sy eie, sonder te veel inmenging en op eie inisiatief, met sy/haar skryftalent eksperimenteer. 

As ek dus raad kan waag aan ouers van jong aspirantskrywers:

·      Stel belang, veral as jou kind jou vra om sy/haar skryfpogings te lees, en moedig aan, maar moenie jou hoop of verwagtinge te vroeg op jou kind afdwing nie. Dit kan maklik die hele skryfproses inhibeer.

·      Moenie jou kind probeer dwing om te skryf nie.

·      Skaf die toerusting aan wat jou kind nodig het. Toegang tot ’n rekenaar is nuttig. Belangriker egter: Gee jou kind soveel moontlik toegang tot boeke. Vir jong skrywers is dit myns insiens aanvanklik baie belangriker dat hulle lees as dat hulle skryf.

·      Wees op die uitkyk vir skryfkompetisies of skryfgeleenthede wat op kinders van jou kind se ouderdom gemik is. Sodoende kry ’n jong skrywer die geleentheid om op gelyke voet teen ander skrywers van sy ouderdom mee te ding. Gee jou kind die nodige inligting (en inskryfgeld, indien van toepassing), maar weer eens, moenie druk op hom/haar plaas om daarvoor in te skryf of te presteer nie.

·      Respekteer jou kind se privaatheid. Moenie skelm deur jou kind se skryfwerk lees of daarop aandring om te sien wat hy/sy geskryf het nie.

Ek onthou goed hoe ek as kind aanvanklik huiwerig begin stories skryf het, eers in ’n kladboek, later op ’n antieke tikmasjien wat ek my pa-hulle gesmeek het om vir my op ’n veiling te koop, en uiteindelik op ’n ou tweedehandse 386-rekenaar wat ek in die naam van rekenaarstudies (wat ek gehaat het!) afgebedel het. Namate ek meer selfvertroue gekry het op grond van onder meer my prestasie in skryfkompetisies, het ek intens begin belang stel in die publikasie- en uitgeeproses en self daaroor begin lees en navraag doen, tot op die punt waar ek in graad 11 en 12 uiteindelik gereed was om my stories aan tydskrifte en uitgewers voor te lê. 

Spookstories

Iemand (’n joernalis) vra die anderdag vir my of ek met spookstories grootgeword het. Die vraag het gekom na aanleiding van die feit dat ek dikwels stories met ’n griltema skryf. En na aanleiding van die feit dat ek in die Karoo grootgeword het, waar stories - en ook spookstories of goëlstories - volop is. Die antwoord op hierdie vraag is ongetwyfeld ja. 

Ek onthou dat ek van kleins af stories gehoor het oor hoe daar byvoorbeeld in my oupa se tyd ‘n driffie op ons plaas was waar enige perd of donkie snags onverklaarbaar onrustig en steeks geword het. Ek onthou hoe my pa-hulle in ‘n stadium snags vreemde ligte in die veld op ons plaas gesien het. Ek onthou die grillige storie van die Heks van Hexrivier op my Storieman-kassette. Ek onthou stories oor hoe mense partymaal snags vir oulaas jou deurklokkie kom lui nadat hulle die tydelike met die ewige verwissel het. Ek onthou hoe Tania Hoorn, ’n meisie wat saam met my op skool was, laat een nag vir ons klas vertel het van onaardse dinge wat in haar ouma se huis gebeur het (ek sal nooit die prentjie van daardie baba- en katspoortjies in die suiker vergeet nie - ek het daardie nag huis toe gehardloop, so vrek bang was ek!). Ek onthou selfs ’n baie grillerige voorval waar ’n lappop wat my sussie iewers geërf het, eendag iets baie, baie vreemd gedoen het (maar dis ’n storie vir ’n ander dag - en boonop was dit waarskynlik te wyte aan my kinderverbeelding ...).
Maar die feit bly staan, spookstories is vir my eindeloos boeiend. Miskien veral omdat diegene wat dit vir jou vertel, gewoonlik so heilig oortuig is van die waarheid daarvan (of jy nou self skepties is of nie). Daarom was dit vir my groot pret om saam met Fanie Viljoen (wat oorspronklik met die idee vorendag gekom het) en François Bloemhof ’n hele bundel spookstories te skryf. 13 Spookstories het pas by LAPA Uitgewers verskyn. Die vier stories wat ek daarin geskryf het, is op ’n manier ’n huldeblyk aan almal wat in my jongdae vir my stories vertel het wat my snags uit die slaap gehou het. En nou kry ek die kans om dieselfde te doen!