Waarom ek nie vir jou ’n rympie kan (of gaan) e-pos nie

Dis eisteddfod-seisoen.

Ek weet elke jaar wanneer dit kunswedstryd-tyd is, want skielik begin die e-posse instroom.

’n Paar desperate ma’s, pa’s, onderwysers of drama-onnies wil dikwels weet of ek nie asseblief voorstelle vir gepaste prosastukke of gedigte het nie. Ek weet hoe ’n tameletjie dit is om geskikte materiaal in die hande te kry – iets wat hopelik die beoordelaars gaan beïndruk, maar wat darem ook vir ’n kind pret gaan wees om voor te dra – daarom probeer ek altyd my bes om ’n paar voorstelle te maak, hoewel ek nie regtig ’n kenner is en weet presies wat van die deelnemers vereis word nie.

Skynbaar word van my rympies gereeld by eidsteddfods voorgedra, want daar is ook altyd ’n paar ma’s of pa’s wat vra of ek nie asseblief bereid is om spesiaal vir hul spruite ’n rympie te skryf wat nog nie elders verskyn het nie. Hoewel ek besef so ’n uitnodiging is ’n groot kompliment en dit regtig waardeer, wys ek hierdie soort versoeke egter ook altyd van die hand. My program is deesdae so vol dat ek ongelukkig nie tyd het om tussendeur die sperdatums sulke rympies-op-versoek te skryf nie.

Die derde soort e-pos wat ek kry, is van ouers wat wil weet of ek asseblief gou “daardie rympie oor die monstermeisie” of “die ene oor die boetie wat ’n alien is” vir hulle per e-pos sal aanstuur. Die bladsy wat die juffrou vir Boetie of Sussie afgerol het, het die afgelope vakansie voete gekry, die hond het dit opgeëet of dit het per abuis onder ’n weghol-stootskraper beland.

Nou hier begin ek lelik op my tande kners.

Verstaan my mooi, dis vir my ’n wonderlike gedagte om te dink kinders dra my skryfwerk by eisteddfods voor, doen hope moeite daarmee, en geniet dit hopelik. Maar as jy vir my ’n e-pos stuur om te vra ek moet vir jou ’n rympie uit een van my boeke aanstuur, is dit, bewustelik of onbewustelik, ’n hengse klap in my gesig, en in my uitgewer s’n.

Kom ek verduidelik waarom.

As ’n kind (of sy/haar drama-afrigter) een van my rympies kies om voor te dra, beteken dit hopelik die rympie verskaf hom/haar plesier en dat dit ’n prettige ervaring is. Dis vir my net soveel pret om dit te skryf.

Daardie paar versreëls kom egter ’n lang pad.

Om rympies te skryf verg tyd. Baie tyd. Teen die tyd dat ’n bundel rympies hopelik publiseerbaar is, beteken dit ek het dae, weke, maande daaraan bestee om met al die idees vorendag te kom, en elke woord sorgvuldig te kies; dit beteken ek het elke versreël oor en oor hardop gelees om seker te maak dit gaan maklik op die tong en op die oor val wanneer jou kind dit moet voordra. Ek het verskriklik, verskriklik baie respek vir kinders, en wanneer ek vir hulle skryf, probeer ek dit so goed doen as wat ek kan.

En dis maar net die eerste stap in die proses.

Daarna gaan die manuskrip na my uitgewer.

Om ’n dokument met rympies in ’n mooi boek soos Wurms met tamatiesous, My boetie dink hy’s Batman of Op die punt van my tong te omskep, verg baie geld en tyd van ’n uitgewery.

Kortliks: ’n Keurder moet aangestel word om die rympies te lees, te besluit of dit die moeite werd is om te publiseer, en om voorstelle oor die nodige skaafwerk te maak. ’n Illustreerder moet betaal word om die rympies te illustreer. Dit kos duisende rand en nóg baie, baie ure se werk. Wanneer die illustrasies afgehandel is, doen ’n uitlegkunstenaar die bladuitleg en omslagontwerp. Daarna takel ’n redigeerder die teks, om te sorg dat taalgoggas en tikfoute uitgeskakel word. Wanneer die bladproewe behoorlik nagegaan is, kan die boek drukker toe gaan. ’n Drukoplaag kos die uitgewery nog ’n hele paar duisend rand. Daarna moet bemarking en verspreiding gedoen word. Nog duisende rande. En dan eers kan die boek verkoop word.

Skrywers hou nie juis daarvan om oor geldsake te praat nie, maar kom ons doen gou so rofweg die somme: As jy R76 vir my rympiebundel Kougom in my hare op Takealot.com betaal, beteken dit die uitgewery het reeds tussen 30% en 40% afslag op die verkoopprys toegestaan. Op die geld wat die uitgewery ontvang, verdien die skrywer sowat 12% outeursgeld. Wiskunde was nog nooit my sterk punt nie, maar dit beteken ek ontvang so tussen R5 en R6 vir daardie boek wat jy gekoop het. Die spesifieke boek bevat 49 rympies, wat beteken ek verdien ongeveer 10c tot 12c per rympie wanneer jy my boek koop.

En dan vra mense steeds waarom daar so min Afrikaanse kinderrympieboeke gepubliseer word.

Ek gaan jou die jeremiade spaar van ek-het-ook-’n-gesin-wat-versorg-moet-word-en-rekeninge-wat-betaal-moet-word. Maar daardie R76 wat die boek jou uit die sak gaan jaag, is die enigste manier hoe ek kan aanhou om rympies te skryf. Dit is ook die enigste manier hoe my uitgewer kan aanhou om rympieboeke te publiseer. 

Nou vra ek jou mooi: As jou kind ’n rympie kies om by die eisteddfod voor te dra, oorweeg dit GROOT asseblief om eerder die boek te koop as om dit bloot te laat afrol. En begryp asseblief waarom ek regtig, regtig nie vir jou ’n kopie van die rympie per e-pos kan aanstuur nie. Dit beteken ek oortree self die kopieregwaarskuwing voorin my eie boek. As jy dringend die rympie nodig het, koop die boek in e-formaat – jy kan dit binne sekondes aflaai nadat jy daarvoor betaal het.

En wanneer jy trots glimlag oor daardie A++-simbool of goue sertifikaat, hou ’n oomblik van stilte en dink aan die versiemaker wat tussen 10c en 12c met daardie rympie verdien het. Dis nou te sê as die juffrou dit nie sommer afgerol het nie ...

Jaco Jacobs se nuutste rympieboek is 'n bundel tongknopers, "Op die punt van my tong". Hier is 'n voorsmakie.

5 wenke om 'n boekwurm te kweek

My 5 vrotste storie-idees ooit

"The Kiss of the Muse" - Paul Cézanne

Soms kry jy ’n storie-idee wat jou hoendervel-opgewonde maak. ’n Idee wat jou storie-antennes verbete laat vibreer. Wat jou dadelik ore in die nek die naaste stuk papier laat gryp sodat jy doodseker kan maak hierdie briljante storievonkie word nie iewers in die grys groewe van jou brein geblus nie.

            In my geval is ’n belowende idee dikwels iets baie laf en uitbundig.

            Byvoorbeeld: Sê nou daar’s hierdie outjie wie se ouma die beroemdste Afrikaanse rocker in die land is – maar hy is glad nie beïndruk daarmee nie?

            Of: Wat as die hangkas in jou nuwe slaapkamer in werklikheid die geheime ingang na ’n kasteel is waar ’n hele spul monsters bly – van ’n grillerige groen hand tot ’n knorrige weerwolf genaamd Flaffie en ’n Elvis-nabootsende vampier? Maar eintlik is al hierdie monsters heel vriendelik – en hulle het gereeld jou hulp nodig ...

            Of: Jy sit een middag in die tuin ná ’n besonder moeilike dag by die skool – en uit die bloute val daar ’n man in ’n superhero-pak uit die lug en land reg op julle hondehok. Hy val so hard op sy kop dat hy nie kan onthou wat sy naam is, waar hy vandaan kom of waarheen hy op pad was nie. Trouens, hy kan nie eens onthou hoe om te vlieg nie. Hoe leer jy ’n superhero om weer te vlieg?

            Of: Sê nou jou beste pel dare jou om ’n hele week lank nie jou tande te borsel nie?

            Dis ’n paar van my storie-idees wat oplaas in boekvorm beland het. Jy kan gaan lees wat die idees opgelewer het in My ouma is ’n rock-ster, die Kas vol Monsters-reeks, Superheroes vlieg net saans en Koebaai, gorilla. Oor elkeen van hierdie idees was ek mateloos opgewonde. Opgewonde genoeg om ure van my lewe daaraan te bestee om stories van hulle te maak.

            Maar die Muse het ’n aweregse humorsin. (My baie beskaafde manier om te sê soms is die Muse ’n spiteful helsem.) Partykeer fluister sy die grootste klomp suiwer, onverdunde snert in jou oor. En dikwels het jy nie dadelik die insig om te besef die idee wat jy tans so verwoed op ’n flentertjie papier neerpen, is in werklikheid ’n spul suiwer, onverdunde snert nie.

Hier is vyf van die simpelste storie-idees waarmee ek al gestoei het. Party het my ’n hele paar weke besig gehou – en soms selfs ver genoeg gevorder om my arme uitgewer hoofbrekens te besorg – voordat ek besef het dit stink.

1. ’n Laerskoolseun vlug vir boelies, val van sy fiets af en kap sy kop baie hard. Toe hy wakker word, is hy in ’n vreemde land waar ’n pratende hoender hom probeer oortuig hy is die legendariese Draakslagter wat gekom het om die koninkryk van ’n vreesaanjaende RAAI NET WAT te red. Die manuskrip se naam was Die Draakslagter wat chicken was. Lekker titel. Crap storie.

2. ’n Alfabetboek met rympies oor groente en vrugte. (My uitgewer het gelukkig hierdie uiters opwindende idee heel diplomaties van die tafel gevee nog voor ek by “B vir broccoli” kom uitkom.)

3. ’n Ystervark-seuntjie vra vir sy ystervark-mamma wat “liefde” beteken. Hulle gaan op ’n ontdekkingstog deur die veld om maniere te kry om te verduidelik wat liefde beteken. Ek is doodskaam om te sê die eerste (en enigste) weergawe van die manuskrip bevat die sin: (E)k dink liefde lyk en ruik en proe soos ’n spierwit gousblom. My enigste verontskuldiging is die feit dat ek regtig nog baie nat agter die ore was toe ek dit geskryf het. (En dit het ook nie gehelp dat ek destyds pas gelees het hoeveel eksemplare van Guess how much I love you wêreldwyd verkoop is nie. Dit wys jou net, as jy agter geld aan begin skryf, smaak liefde later vir jou soos ’n gousblom.)

4. Vertaal en herskryf Pinocchio vir ’n nuwe generasie Afrikaanse lesertjies! Fantasties! Briljant! Kom ons spring dadelik weg! *Kry oorspronklike teks in die hande en raak aan die slaap van verveling nog voor jy by die deel kom waar Gepetto die houtpop begin maak.* #ProjekGestaak

5. ’n Boek met die titel Moenie hierdie boek eet nie. Fantasties! Briljant! Kom ons spring dadelik weg! *Sien op Google daar’s reeds ’n boek getiteld Don’t eat this book.* #ProjekGestaak

Nou ja, soos hulle in Engels sê: Some you win, some you lose. En solank die Muse aanhou om idees in jou oor te fluister, moet jy haar maar vergewe vir die kere wat sy jou ’n poets of twee bak.

5 dinge wat kinderboeke NIE is nie

Ek gaan die jaar afskop met ’n preek. Soos die meeste preke bevat dit nie noodwendig nuwe inligting nie – trouens, van die dinge wat ek hier sê, het ek waarskynlik reeds in vorige inskrywings kwytgeraak – maar soos talle predikers maak ek staat op die ou beleid van inskerping deur herhaling. So, kom ons laat waai ...

1. Kinderboeke is nie ’n vinnige manier om geld te maak nie. Ek is by meer as een geleentheid al gevra of ek kinderboeke – eerder as boeke vir volwassenes – skryf bloot om geld te maak. Ek kon dit meestal regkry om nie te lag nie. Sommige kinderboekskrywers verkoop honderdduisende boeke en verdien goeie geld. Die meeste kan egter nie ’n lewe daaruit maak nie. (Jy weet, daai ou storie van don’t quit your day job, nè? Dis waarskynlik oorspronklik as raad vir aspirant-kinderboekskrywers bedoel.) Kinderboeke is allermins die geldkoei van die boekbedryf. Mense wat so dink, het buitendien geen respek vir die genre nie – en as daar een ding is wat jy nodig het om hierdie genre suksesvol te benader, is dit respek. Vir stories, vir karakters en bowenal vir jou lesers.

2. Kinderboeke is nie maklik om te skryf nie. Ja-ja, ek weet. Kort, lawwe storietjies oor oumas wat rocksterre word, aliens wat in swembaddens beland, robotte wat chaos in klaskamers saai, kinders wat ’n spesiale sjampoe uitvind om bleskop-oupas se hare te laat groei. Hoe moeilik kan dit nou regtig wees? Die antwoord, kan ek jou uit persoonlike ondervinding vertel, is: Blerrie moeilik. Probeer dit gerus as jy my nie glo nie.

3. Kinderboeke is nie ’n wegspringblok na volwasse literatuur nie. Baie aspirantskrywers (en selfs sommige literatore en ander slim mense) glo kinderboeke is ’n manier om ’n “voet in die deur” te kry sodat jy later “regte” boeke kan begin skryf. Vroeër het hierdie siening my bloed laat koop, maar hei, deesdae kry ek bloot so ’n kalm, alwetende en hopelik vreeslik irriterende glimlaggie as ek hoor hoe iemand so iets kwytraak. Nou maar reg so. Laat waai, Meraai. Gaan skryf ’n paar kinderboekies voor jy die Groot Afrikaanse Roman aanpak. Probeer dit gerus. Hehehe. Maar vir die rekord: Ek is ’n kinderboekskrywer en ek hou van wat ek doen – ek lê nie snags wakker en beplan aan die belangrike volwasse roman wat ek eendag gaan skryf nie.

4. Kinderboeke word nie noodwendig oornag geskryf nie. Toegegee, die meeste kinderboeke is baie dunner as boeke vir volwassenes, en verg daarom minder skryfwerk. Maar ek kan getuig hoe ek byna vyf maande gewerk het aan my eerste prenteboek – ’n teks met skaars duisend woorde. Ek moes daai duisend woorde seker twintig keer met ’n geween en ’n gekners van tande oorskryf, terwyl ek met byna elke oorskryf die konsep ook moes aanpas. Party tienerboeke het my meer as ’n jaar geneem om te skryf – en dan praat ek net van die eerste weergawe van die manuskrip.

5. Kinderboeke is nie minderwaardige literatuur nie. Die terrein van die kinder- en jeugliteratuur is, nes die volwasse literatuur, geskakeerd – dit wissel van boeke wat primêr op vermaak en ontspanning gemik is, tot boeke waar moeilike kwessies getakel word en waar ’n verskeidenheid literêre tegnieke ingespan kan word om die leser uit te daag. En regoor hierdie spektrum van kinderboeke is daar boeke wat uitstekend geskryf is en boeke wat minder goed geskryf is – nes in die volwasse literatuur. 

Nou ja, tot sover my preek. Staan asseblief vir die slotgesang. Kollekte sal by die deur ingeneem word.