Die slymsindroom?

In ’n onlangse bespreking van die sogenaamde “slymsindroom” in Afrikaans (“Kinders geniet onaptytlikhede, maar is dit nodig?”, Volksblad, 10 Augustus 2010, http://www.volksblad.com/Vermaak/Nuus/Kinderlesers-geniet-onaptytlikhede-maar-is-dit-nodig-20100809) word ’n interessante kinderboekverskynsel bekyk, naamlik verwysings na snotterige en slymerige en slykerige dinge waarvoor ordentlike en welopgevoede (groot)mense hul neus optrek. Die artikelskrywer maak ten slotte die punt dat verwysings na “snot” en “poep” selfs die indruk kan versterk dat Afrikaans ’n “kommin, vulgêre taal” is.

            Nou, hierdie stelling verteer ek moeilik. (No pun intended.)

            Eerstens moet ’n mens darem regtig in ag neem dat hierdie sogenaamde “slymsindroom” allermins beperk is tot of uniek is aan Afrikaans. Oorsee het skrywers en uitgewers lankal besef kinders het dikwels ’n fassinasie met dinge wat “beskaafde” grootmense laat neus optrek. Kyk maar na die sukses van die Grossology-reeks, die uiters gewilde doekdraende superheld Captain Underpants se avonture waarin hy onder meer veg teen pratende toilette, Professor Poopypants en die Bionic Booger Boy, of ’n boek soos Who flung dung?. Trouens, van die beste voorbeelde wat die betrokke artikelskrywer aanhaal van sulke boeke in Afrikaans, is dan juis vertalings van buitelandse kinderliteratuur. So, hoe kan dit dan die indruk wek dat spesifiek Afrikaans ’n vulgêre taal is?

            Tweedens (en dis eintlik maar die hele punt – soos die genoemde artikel ook gedeeltelik uitwys), kinders van ’n sekere ouderdom verslind boeke waarin die gesag van volwasenes ’n bietjie uitgedaag word. Dit is daardie ouderdom waarop hulle nog bereid is om hardop te lag vir die keiser omdat hy kaal is (al word Ma of Pa bloedrooi van verleentheid). Die ouderdom waarop hulle nog bereid is om te wonder waarom dit nou juis so taboe is om in jou neus te krap of ’n wind te los – as hulle voor hul siel weet Ma en Pa en Oupa en Ouma doen dit óók soms skelmpies en per ongeluk.

            As jy my vra, was Roal Dahl waarskynlik die belangrikste grondlegger van die idee dat ’n mens kinderboeke (mag?) skryf waarin jy kinders se kant kies en saam met hulle grinnik oor allerlei onhebbelike goed. Selfs al maak jy grootmense die joos in en ontstel jy hul oorbeskaafde sin vir ordentlikheid. Enige iemand wat al ooit na ’n paar laerskoolseuns geluister het, sal weet hoeveel die idee van winde laat hulle byvoorbeeld amuseer. (En glo my, hulle noem dit beslis nie “winde laat” nie.) En noem ’n groep slobberige ruimtewesens die “Snotmonsters van Saturnus” en kyk hoe jy ’n klomp tienjariges laat skater. En die feit dat hulle daarvoor lag, beteken allermins hulle is onbeskaafde, onopgevoede barbare – dit beteken hulle is kinders.

            Die kruks van die saak is iets waarvan ons myns insiens steeds nie heeltemal weggekom het in Afrikaans nie, naamlik dat ons wil hê kinderboeke moet kinders leer om soet en stigtelik te wees.

En jammer, hiermee het ek ’n probleem.

Kinders is veronderstél om soms ondeund of soms pleinweg stout te wees, hul grense te toets, en boeke kan daardie behoefte aan pret en kattekwaad partykeer in ’n groot mate op plaasvervangende wyse bevredig. Buitendien, volwassenes kan soms regtig skokkend naïef wees oor die wêreld waarin vandag se kinders grootword – kom nou, net ’n vinnige blaai deur die koerant of tien minute se speel met die TV-afstandbeheer kan jou kinders aan veel, veel erger dinge blootstel as die (slop)woord “snot” in ’n koddige storieboek.

Ons het waaragtig prettige, opwindende, kindervriendelike, gewilde kinderboeke in Afrikaans nodig – des te meer as jy lees van onlangse navorsing wat beweer Suid-Afrika is die land met die swakste geletterdheidsyfers in Afrika. Jip, jy’t reg gelees – op die hele vasteland. Daarom het ons boeke nodig waarvoor kinders lief raak, wat hulle rasend van opgewondenheid maak om aan te hou met lees – maak nie saak of Ma of Pa of Oupa of Ouma of Juffrou of Meneer so ’n effense sooibranderigheid in die keel voel opstoot nie. Verstaan goed, ek bepleit hoegenaamd nie onnodige en onverantwoordelike naarhede of krasheid, of oorvloedige toilethumor in kinderboeke nie. Allermins. Maar oordrewe preutsheid? Asseblief, spaar ons dit. Gee ons kinders Helen Brain se superondeunde Kry ’n vlieëkoekie en ander krakerige stories, gee hulle nog parmantige speurhelde soos die molletjie wat wou weet wie op sy kop gedinges het, gee hulle meer slymerige wurm-avonture uit Fanie Viljoen se pen.